تئوری موسیقی از زمان‌های گذشته ابداع شده و درواقع نظریه ای درباره‌ی نحوه‌ی کارکرد موسیقی است. این تئوری در طول زمان کامل‌‌تر شده است. تحلیل نت‌های ملودی و بررسی آنها از نظر ریتم و هارمونی اجزای آن، تئوری موسیقی را تشکیل می‌دهند. استاد کمال پورتراب کتاب تئوری موسیقی را در سال 1345 به صورت جزوه‌ای برای هنرجویان هنرستان ملی موسیقی تنظیم کرده است. این کتاب در شش فصل و یک بخش آکوردشناسی تدوین شده است و به صورت گام‌به‌گام و با زبانی ساده هنرجویان موسیقی را با الفبای موسیقی و تئوری آن آشنا می‌کند. کتاب تئوری موسیقی در دانشکده‌ی موسیقی تهران و دیگر دانشگاه‌های کشور تدریس می‌شود و از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در زمینه‌ی تئوری موسیقی در ایران به شمار می‌آید. استاد مصطفی کمال پورتراب در پیشگفتار کتاب آورده است: «این کتاب "تئوری موسیقی" در سال 1345 با توجه به نیاز هنرجویان هنرستان عالی موسیقی ملی به شکل جزوه‌ای تدوین شد که مشروح آن توسط مدرسان در کلاس‌های گوناگون تدریس می‌شد. در سال 1358 جزوه‌ی یادشده را نگارنده تکمیل کرد و پاره‌ای از اصلاحات فنی موسیقی به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی و ایتالیایی را به آن افزود که در سال 1359 در قطع جیبی به چاپ رسید. امید است مطالب این کتاب بیش از پیش مایه اعتلای دانش علمی موسیقی برای هنر دوستان باشد.»
نظرات کاربران